فناوری‌های دیجیتال در صنعت کشتیرانی

بکارگیری فناوری‌های دیجیتال در صنعت حمل و نقل دریایی

اخبار تحولات عظیم ناشی از بکارگیری فناوری‌های دیجیتال در صنعت حمل و نقل دریایی روزانه به گوش می­رسد. به عنوان مثال ترمینال کانتینر بین المللی الحمد [1](AICT) به اولین اپراتور بندر خشک در پاکستان تبدیل شده است که به TradeLens، یک پلتفرم لجستیکی کانتینر دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین، پیوست.

مقامات بندر الحمد پاکستان و مقامات نمایندگی شرکت کشتیرانی مرسک در کشور پاکستان، در جلسه امضای قرارداد همکاری

 

احسن سرور، مدیر اجرایی بندر الحمد همراه با قرارداد همکاری امضا شده

 

 

شرکت F-drones پهپادی ساخته است که بارهای تا وزن 100 کیلوگرم را تا فاصله 100 کیلومتری حمل می­کند.

پهپاد تولیدی شرکت F-drones سنگاپور

 

 

Tracesafe تفاهم­نامه­ای را برای توسعه دستبندهای دیجیتال به منظور ارائه خدمات و جمع آوری داده­های مورد نیاز از مسافران کشتی‌ها با Fred Olsen Cruise Lines یکی از اپراتورهای کشتی‌­های کروز در اروپا منعقد کرده است

دستبندهای دیجیتال شرکت tracesafe به منظور ارائه خدمات و جمع آوری داده از مسافران کشتی ها

 

و شرکت GreenStream به تازگی راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی خود را به منظور افزایش کارایی عملیاتی کشتی­‌های پهن‌پیکر ارائه داده است. اینها تنها بخش کوچکی از تحولات فناورانه‌ای هستند که در جهان امروز در صنعت لجستیک و حمل و نقل دریایی رخ می­‌دهند.

امروزه فناوری­‌های دیجیتال متنوعی وارد عرصه صنعت کشتیرانی و حمل و نقل دریایی شده‌­اند که در این مجال محدود به اصلی‌­ترین روندهای کاربرد فناوری­‌های دیجیتال در این صنعت خواهیم پرداخت.

1- هوش مصنوعی و یادگیری ماشین – تلاش دیجیتال به منظور بهبود مدیریت بندر و بار

میلیاردها دلار محمولات و میلیون‌ها کانتینر هر روزه بین بنادر جهان جابجا می­شوند که برخی دارای اولویت بالایی در جابجایی بین بنادر بوده و لازم است تا با سرعت از بندری به بندر دیگر جابجا شوند. این در حالی است که برخی دیگر می­‌توانند مدت زمان بیشتری را برای شروع و پایان سفر خود به انتظار بنشینند. بر این مبنا، توانایی دسته­‌بندی دقیق و صحیح کانتینرها بر اساس اولویت حمل و مدت زمان قابل قبول هر یک به منظور انتظار برای حمل بسیار مهم و حیاتی به نظر می­‌رسد. این توانایی ما را قادر خواهد ساخت تا کانتینرهای با اولویت حمل بالاتر را در کشتی­‌هایی که آنها را سریعتر، ساده‌­تر و تا حد ممکن ارزانتر به مقصد می­‌رسانند جای دهیم. بدیهی است که این امر منجر به روانسازی حرکت بارها در بنادر و کاهش ترافیک پایانه‌های بندری شده، تجارت و جابجایی بار میان بنادر را تسهیل و تسریع نموده و میلیون‌ها دلار ارزش تولید خواهد کرد.

از سوی دیگر، نشان داده شده است که استفاده از این روش‌ها ما را قادر می‌سازد تا فضای خالی کشتی‌­ها را بین 15% تا 20% کاهش دهیم. از آنجایی که کشتی­‌های کانتینربر در هر سفر صدها کانتینر با اندازه‌­های متنوع را در خود جای می­‌دهند نحوه انتخاب بهینه کانتینرها و چیدمان آنها در درون کشتی، خود می‌­تواند به افزایش کارآمدی هر سفر دریایی منتج شود. بدیهی است که انتخاب کانتینرهایی که باید در یک کشتی بار­گیری شوند و نحوه بارگیری و چیدمان کانتینرها در هر کشتی تابع پارامترهای فراوانی شامل اولویت کانتینرها، مسیر سفر هر کانتینر، وزن و اندازه کانتینرها، مسیر سفر کشتی و پارامترهای دیگری است که کار را پیچیده­‌تر از آنچه در نگاه اول به نظر می­رسد خواهد کرد و این پیچیدگی زمانی که به تعداد کانتینرها و کشتی­‌هایی که در هر روز در سراسر جهان در حال بارگیری و تخلیه هستند توجه کنیم، بیشتر هم خواهد شد.

امروزه، محققین و توسعه­‌دهندگان فناوری‌های دیجیتال در تلاشند تا پیچیدگی این مسئله روزمره را با استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی (Artificial Intelligence: AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning: ML) حل کنند. سامانه­‌های هوش مصنوعی به سامانه‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند واکنش‌هایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی داشته باشند. از جمله این رفتارها می‌توان به درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی فرآیندهای تفکری، شیوه‌های استدلال انسانی و پاسخ موفق به آن‌ها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسایل اشاره کرد.

امروزه فناوری‌­های هوش مصنوعی قادرند تا با بهینه‌­سازی بارگیری و تخلیه کشتی‌­ها و ترافیک بنادر، کارایی شرکت‌های کشتیرانی و بنادر را تا سطح قابل توجهی افزایش دهند هرچند کاربرد این فناوری‌ها در صنعت کشتیرانی و حمل و نقل محدود به این کاربرد مهم و حیاتی نبوده و به زمینه­‌های دیگری چون بهینه‌سازی مصرف سوخت، طراحی کشتی­‌ها، جاگذاری بار درون کانتینرها، مدیریت انبارها، مدیریت ترافیک زمینی و غیره نیز راه یافته­‌اند.

2-  تحلیل کلان داده­‌ها

تجزیه و تحلیل داده‌­ها بستگی به استخراج، جمع‌­آوری و استنباط از منابع زیادی از داده‌­ها دارد که از محیط­‌های عملیاتی بزرگ مانند کشتی‌­ها و بنادر به دست می‌آیند. این داده­‌ها می­توانند شامل و نه محدود به داده‌­های مربوط به انواع کانتینر، وزن و مقصد هر کانتینر، و یا داده­‌های مربوط به خود کشتی مانند مسیر کشتی، مصرف سوخت و سایر منابع حیاتی، ثبات کشتی، عملکرد موتور و ارتباطات آن باشند.

با وجود چنین حجمی از داده‌­ها و هزاران کشتی در حال حرکت بر پهنه اقیانوس­‌های جهان در هر برهه از زمان، استفاده بهینه از این داده‌­ها به شیوه­ای سازنده می‌تواند چالش برانگیز باشد. یک سیستم تجزیه و تحلیل کلان‌داده، ضمن تشخیص صحت و دقت داده‌­ها (تمیز کردن داده‌­ها) و دسته­‌بندی آن‌ها قادر است تا با ایجاد ارتباط بین داده­‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها، نتایج شگفت­‌انگیز و مفیدی را به عنوان خروجی خود به دست دهد. به عنوان مثال این سیستم قادر خواهد بود تا وضعیت کشتی در اقیانوس و نتایج حاصل از پاسخ‌­های متفاوت کشتی به شرایط آب‌وهوایی و یا وضعیت کانتینر در طول مدت سفر را تحلیل کرده و گزارش دهد. نتایج این تحلیل‌­ها شرکت‌ها، فروشندگان و خریداران کالاها را قادر خواهد ساخت تا بهینه­‌ترین تصمیمات را در برابر شرایط پیش آمده داشته باشند.

3- اینترنت اشیا در کشتیرانی و بر روی کانتینر

اینترنت اشیا (Internet of Things: IoT) کاربران را قادر می‌­سازد تا به طور روزمره اشیای مختلف محیط کار و زندگی خود را از طریق ابزارهایی چون تلفن همراه و یا سیستم‌­های پیچیده کنترل از راه دور کنترل و مدیریت کنند. به عنوان مثال اینترنت اشیا شما را قادر خواهد ساخت تا در منزل از محتویات یخچال خود آگاه شده و در صورت لزوم اقدام به خرید مواد لازم نمایید، روشنایی و حرارت محل زندگی و یا کار خود را مدیریت کرده و یا حتی مدیریت آن را به سیستم‌های هوشمند بسپارید.

این فناوری کاربردهای زیادی در زمینه حمل و نقل دارد چرا که این امر کنترل از راه دور را برای اپراتور کشتی یا مسافران فراهم می­کند که در غیر این صورت به حضور فیزیکی نیاز داشتند. به عنوان مثال، در کشتی­‌های مسافری، با استفاده از یک برنامه یا ریموت که در اختیار مسافران قرار می­گیرد، می­توان از راه دور به کابین­‌های فردی دسترسی داشت.

این امر در مورد کشتی‌­های کانتینربر حساسیت و اهمیتی دو چندان می‌­یابد چرا که نه تنها می­‌تواند به منظور مدیریت کشتی به کار برده شود بلکه می­‌تواند به منظور جمع‌آوری داده‌­ها از کانتینرها و کنترل و مدیریت آن‌ها به کار رود. به عنوان مثال چنین سیستمی می­‌تواند داده­‌های محیطی کاملی از کانتینر و بار آن در طول سفر و بر روی دریا، خشکی و یا هوا را برای صاحب کالا و یا شرکت کشتیرانی فراهم کرده و وی را قادر به کنترل و مدیریت شرایط نماید. به عنوان مثال صاحب کالا و یا سازمان‌های حاکمیتی می­توانند در هر لحظه از زمان سیستم تهویه و خنک سازی کانتینر را فعال کرده و یا از باز و بسته شدن درب آن اطلاع حاصل کنند. در کشتی‌­ها انواع وسایل مانند چراغ‌­ها، پنکه‌­ها، درها و سیستم‌­های ناوبری و حتی پیشرانه را می‌­توان بدون نیاز به پا گذاشتن در کشتی به دقت تحت نظر داشت. به طور مشابه، در مواقع اضطراری، ناخدا یا ناوبر کشتی از راه دور به ابزارها دسترسی پیدا می­‌کند، امری که می­‌تواند تعیین کننده باشد. با استفاده از این ابزارها، دسترسی از راه دور به کاهش هزینه­‌ها از جمله هزینه‌­های نیروی انسانی بر روی کشتی کمک کرده، زمان قابل توجهی را در عملیات صرفه­‌جویی کرده و همچنین سطح بالاتری از کنترل بر ماشین آلات را برای ناخدا و کارکنان کشتی فراهم می­‌کند. فناوری‌های دیجیتال را می­توان تقریبا در هر گوشه از کشتی، از کنترل­‌های دریایی گرفته تا وسایل برقی و امکانات بی‌­پایان، تطبیق داده و ادغام کرد.

4- مدیریت دیجیتال مسیر کشتی‌­ها و کنترل مانور هوشمند (کنترل خودکار)

به طور کلی، کشتی‌ها مسیرهایی را که بر اساس چندین داده ورودی از پیش تعیین شده­‌اند طی می­کنند، هرچند ایده­‌آل آن است که با مطالعه شرایط اقیانوس، روندهای تاریخی و عوامل دیگر، اپراتورهای کشتی قادر باشند مسیری دقیق را ترسیم کنند که کمترین زمان و انرژی را ببرد. با این حال، کشتی‌­ها اغلب می­‌توانند سفرهای چند ماهه داشته باشند که پیش بینی دقیق شرایط آن از قبل امکان پذیر نیست. مدیریت مسیر در زمان واقعی(Realtime Route Management)  می­‌تواند نقش مهمی در بهبود مدت و کارایی سفر داشته باشد. با توجه به دوره‌­های طولانی که کشتی‌­ها در دریا می­‌مانند و احتمال اینکه شرایط اقیانوس در چند ساعت به شدت تغییر کند، مهم است که داده‌­های زمان واقعی و تحلیل‌های دقیق از آن داده‌­ها در اختیار اپراتورهای کشتی قرار گیرد. این داده‌­ها می­تواند شامل الگوهای آب‌وهوا و تحلیل آن‌ها، هشدارهای دزدی دریایی، ترافیک بندر و سایر پارامترهای مختلف باشد. علاوه بر این، با اجازه دادن به نرم افزارهای محاسباتی برای مدیریت مسیریابی، می‌­توان مسیر دقیقی را برای پیمودن طراحی کرد.

در خشکی، خودروهای خودران از فناوری برای تصمیم­‌گیری بر اساس مسیر، استفاده می­‌کنند. این شامل تشخیص عابران پیاده، سایر خودروها و علائم راهنمایی و رانندگی و همچنین ماندن در جاده بدون از دست دادن کنترل است. در صنعت کشتیرانی و حمل و نقل، اجرای چنین کنترل مستقلی یک عملیات بزرگ است، چرا که کشتی­‌ها بطور قابل ملاحظه‌ای بزرگتر و پیچیده‌تر از خودروها هستند.

ادغام فناوری‌های هوشمند مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در سیستم‌های مانور باعث می­‌شود تا کشتی‌­ها بتوانند بدون نیاز به راهنمایی ثابت از فرمانده و ناوبر، در مسیر خود با دقت بمانند. این امر احتمال خطای انسانی را کاهش داده و اجازه می دهد تا دستورات بلافاصله اتخاذ و پیاده‌­سازی شوند. این فناوری همچنین دارای محدوده وسیعی در عملیات بندر است. به طور کلی، اسکله‌ها دارای فضاهای محدود با کشتی‌­هایی مانند یدک‌کش هستند. برای اینکه کشتی‌ها بتوانند بدون برخورد با هم به اسکله برسند، می­توان از فناوری کشتی هوشمند برای کمک به ناخدا در حرکت استفاده کرد.

5- سیستم‌­های پیشرانه هوشمند

با افزایش تقاضا برای سیستم‌های پیشران کشتی و نیاز به خروجی­‌های بزرگتر، فناوری­‌های دیجیتال و هوشمند متنوعی نیز به منظور ارائه توان کنترل بیشتر به ناخدای کشتی، بوجود آمدند. این امر باعث شد که پارامترهای کنترل کشتی تا مقدار زیادی مدیریت شوند. با این حال، این فناوری‌­ها تا اندازه زیادی به قضاوت انسانی و مهارت کارکنان وابسته بودند. با درجه بالاتری از کنترل، خطر آسیب به تجهیزات کشتی و یا خود کشتی افزایش می‌­یابد. بدیهی است که امروزه با سپردن کنترل سیستم‌­های پیشران به فناوری هوشمند، رایانه را قادر می­‌سازد تا با دقت بالایی تصمیم‌گیری کرده و تجهیزات را کنترل کند. این امر به ناخدا اجازه می­‌دهد تا کنترل کشتی را بدون نیاز به نظارت مداوم بر ملخ‌ها حفظ کند. به طور مشابه، مهندسان دریایی نیز می­‌توانند به نرم افزار اجازه دهند تا وضعیت موتورها را رصد کند تا همیشه در وضعیت عملیاتی قابل قبول باقی بمانند.

6- سیستم­‌های کنترل یکپارچه

یک کشتی موجودی بزرگ است که صدها متر طول دارد و دارای چندین عرشه و تعداد زیادی پرسنل است. مراقبت از کل کشتی و تمام سیستم عامل‌­ها می­تواند وظیفه‌­ای پیچیده و طاقت فرسا باشد. سیستم‌­های کنترل یکپارچه یک راه حل منحصر به فرد برای نظارت بر کلیه سیستم‌­ها و اجزای مختلف تشکیل دهنده کشتی‌­های عظیم را ارائه می­‌دهند.

این سیستم­‌ها از فناوری هوشمندی استفاده می‌­کنند که قسمت­‌های کشتی را به سرور مرکزی متصل می­‌کند. این فناوری می­‌تواند شامل پیشرانه، کنترل مانور و ارتباطات باشد که توسط واحدهای مجزا از یکدیگر مدیریت می­‌شوند. با به کار گیری ابزارهای مناسب، ناخدا یا افسران می‌­توانند عملکرد هر قسمت از کشتی را در هر زمان مشاهده کنند. یک سیستم کنترل یکپارچه به نحوی طراحی و پیاده­‌سازی می­‌شود که کنترل و مانیتورینگ یکپارچه را در کل کشتی پیاده کند و به طور مثال در صورتی که مقادیر عملکرد مانند دور موتور یا دمای تجهیزات خارج از محدوده مجاز باشد، هشدار به واحد مربوطه ارسال شده و راهکارهای مناسب پیشنهاد داده می‌­شوند و شاید دستورات کنترلی تا سطح زیادی توسط سیستم طراحی و پیاده ­شود. این امر علاوه بر ارائه امکان دید کلی به عملکرد کشتی، ایمنی و نگهداری کشتی را نیز بهبود می‌­بخشد.

7- فناوری بلاک­چین

بلاک‌چین سیستمی برای ثبت و ضبط داده‌ها است. به عنوان نمونه این داده‌ها می‌توانند تراکنش‌های بانکی، اسناد مالکیت، قرارها، پیام‌های شخصی و یا دیگر اطلاعات باشند. ویژگی فناوری بلاک­چین این است که کار ذخیره این داده‌ها بدون وجود یک مدیر و صاحب‌اختیار مرکزی امکان‌پذیر است و نمی‌توان با تخریب یک نقطه مرکزی داده‌های ذخیره‌شده را تحریف یا نابود کرد. بلاک­چین یکی از فناوری­‌های تغییر دهنده بازی است که بر اساس نظر کارشناسان این صنعت را متحول خواهد کرد.

در سال‌های اخیر، فناوری بلاک‌چین به شدت پیشرفت کرده است و علاوه بر رمزارزها که روز به روز جایگاه خود را در سراسر جهان پیدا می‌­کنند، در بخش بوم‌­شناسی و پایداری نیز مورد استفاده قرار می­‌گیرد. اگر این فناوری در صنعت کشتیرانی به درستی مورد استفاده قرار گیرد، می­تواند از مزایایی مانند کیفیت داده بالا، یکپارچگی فرآیندها، قراردادهای هوشمند قابل تنظیم، هزینه‌های کمتر تراکنش­های مالی، شبکه قدرتمند، ساده­‌سازی اکوسیستم و بسیاری دیگر از مزایا بهره­‌مند شود. چندین شرکت و سازمان برجسته در حال حاضر برای تحقیقات بیشتر، توسعه و پیاده­‌سازی این فناوری در صنعت دست به دست هم داده­‌اند.

8- روباتیک، پهپادها، چاپگرهای سه‌بعدی

درست مانند سایر صنایع، روباتیک پیشرفته بر عملیات در صنعت دریایی نیز تاثیر می­گذارد. از روبات‌­ها در حال حاضر برای نگهداری، امنیت و بازرسی کشتی‌ها استفاده می­‌شود. شرکت­‌هایی مانند  (Hyundai Merchant Marine: HMM) پیش از این شروع به جایگزینی کارگران انسانی با روبات در محیط‌­ها و وظایف خطرناکی مانند پاکسازی بدنه کشتی­‌ها کرده­‌اند.

علاوه بر این، چندین شرکت در حال حاضر استفاده از روبات‌­ها و پهپادها را برای بازرسی از راه دور کشتی‌­ها به ویژه در مواقع محدودیت سفر آغاز کرده­‌اند. در حال حاضر پهپادها برای کارهایی مانند تحویل کالا به کشتی‌­ها، امنیت و نظارت و بازرسی از راه دور بسیار مورد استفاده قرار می­‌گیرند. همانطور که اشاره شد این ابزارها می‌­توانند برای حمل بارهایی با وزن تا یکصد کیلوگرم برای مسافت‌هایی تا یکصد کیلومتر مورد استفاده قرار گیرند، محدودیت‌هایی که انتظار می‌­رود به سرعت شکسته شوند.

استفاده از چاپ سه بعدی نیز به ویژه برای حل مسئله در دسترس بودن به موقع قطعات یدکی در کشتی‌­ها مورد استفاده قرار می­‌گیرد. با پیشرفت بیشتر فناوری‌های دیجیتال و اهمیت بیشتر به ایمنی انسان، شاهد تسلط بیشتر این دسته از فناوری­‌ها بر جنبه های مختلف صنعت دریایی خواهیم بود.

9- واقعیت افزوده (Augmented Reality: AR)

واقعیت افزوده یکی از فناوری­‌هایی است که امروزه تقریبا همه صنایع را متحول کرده است. با پیشرفت تکنولوژی، فناوری‌های دیجیتال نقش مهمی در صنعت لجستیک به خصوص دریانوردی ایفا می­کند. واقعیت افزوده در حال حاضر عمدتا برای آموزش دریانوردان استفاده می­‌شود و توسط چند موسسه آموزش دریایی اجرا شده است. این فناوری به دانشجویان و کارآموزان کمک می‌­کند تا از تجربه زندگی واقعی در دریا که در غیر این صورت امکان پذیر نبود، درس بگیرند.

واقعیت افزوده همچنین برای نگهداری و بازرسی کارآمد کشتی ها استفاده می­شود. با استفاده از ابزارهای پوشیدنی و نرم­‌افزارهای هدایت از راه دور، تعمیر و نگهداری با استفاده از تصاویر بصری و بدون حضور فیزیکی تکنسین در محل انجام می­‌شود.

نیازی به گفتن نیست که واقعیت مجازی در فرآیند ساخت و طراحی کشتی‌ها نیز مورد استفاده قرار می­‌گیرد و مدل­‌های مجازی را شبیه سازی می­‌کند که می‌­توانند به حل چندین مسئله در مراحل اولیه طراحی و قبل از اجرا کمک کنند.

10- کشتی­‌های خودران

طی چند سال گذشته، شرکت­‌هایی مانند Rolls-Royce Marine و غول حمل‌ونقل ژاپنی Nippon Yusen برنامه­‌هایی برای ارسال کشتی‌­های دور و مستقل به دریا داشته‌­اند. این کشتی‌­ها در ابتدا دارای خدمه خواهند بود­، اما با پیشرفت فناوری‌های­ دیجیتال، ممکن است به زودی شاهد حضور کشتی‌­های بدون خدمه بر پهنه اقیانوس­‌ها باشیم.

کشتی‌های خودران دارای مزایای متعددی نسبت به کشتی­‌های امروزین هستند، که مهمترین آنها ایمنی بیشتر است. تصادفات ناشی از خطای انسانی بسیار رایج و پرهزینه است. به عنوان مثال، برخورد در سواحل کورسیکا را در 7 اکتبر 2018 در نظر بگیرید، هنگامی که کشتی Ulysse از بندر جنوا حرکت کرد و از جنوب دریای مدیترانه به سمت جنوب شرقی حرکت کرد. ناخدای کشتی دقیقا قبل از برخورد برای پاسخگویی به یک تماس تلفنی از تجهیزات ناوبری دور شد. لحظاتی بعد، Ulysse به کنار کشتی کانتینری CLS Virginia برخورد کرد. بدیهی است که انتظار نداریم یک کشتی خودران برای صحبت با یک دوست صمیمی یا استراحت وظیفه اصلی خود را فراموش کند.

تحول دیجیتال[2]

هرچند در نگاه اول به نظر می‌­رسد صرف استفاده از فناوری‌های مدرنی که برخی از آنها پیش از این مورد اشاره قرار گرفت می‌­تواند نویدبخش تطابق، همراهی و بهره‌­برداری حداکثری از جهان جدید باشد ولی مطالعات پژوهشگران نشان می­دهد که دستیابی به این بهره‌برداری حداکثری توسط یک سازمان و یا کسب و کار به معنای گشودن دروازه‌­های بهشت موعود دیجیتال بر روی آن نخواهد بود و در این راه نیاز به تحولی همه جانبه در زیر ساخت‌ها و ادراکاتمان وجود دارد، یک تحول دیجیتال.

برای اصطلاح تحول دیجیتال تعاریف متفاوتی ارائه شده است. برخی از صاحب نظران تحول‌ دیجیتال را به عنوان یکپارچه سازی فناوری­‌های دیجیتال و فرآیندهای کسب و کار و تغییرات سازمانی و فناورانه به منظور رشد استفاده از فناوری‌ها، اطلاعات و ارتباطات دیجیتال در ابعادی که پیش از آن در سازمان سابقه نداشته است تعریف کرده‌­اند.

دیگران تحول دیجیتال را به عنوان استفاده از فناوری‌های دیجیتال (شامل و نه محدود به رسانه‌­های اجتماعی، گوشی‌­های موبایل و سایر ابزارهای دیجیتال) به منظور دستیابی به بهبودهای اساسی در کسب و کار (مانند بهبود تجربه مشتری، عملیات جاری و مدل‌های کسب و کار) می­‌دانند. هرچند تعاریف بسیاری برای این مفهوم ارائه شده است، با جمع‌­بندی این تعاریف می­توان تحول دیجیتال را به صورت «تحول سازمان، عملیات و کسب و کار با و برای استفاده از فناوری‌های نوین دیجیتال به منظور ارتقای اثربخشی و کارایی عملیات سازمان و تجربه ارائه شده به مشتری» تعریف کرد. از این دیدگاه، این تحول نه تنها به معنای به کارگیری فناوری‌ها و ابزارهای دیجیتال بلکه به معنای ایجاد و ارتقای بسترهای مورد نیاز به منظور دستیابی به بالاترین اثربخشی و کارایی ممکن از به کارگیری این ابزارها خواهد بود.

پیش از این و در دهه‌­های گذشته، عقیده صاحب‌نظران و مدیران سازمان‌ها بر آن بوده است که استراتژی­‌های فناوری اطلاعات (IT) به عنوان استراتژی‌­های سطح عملیاتی هستند که باید با استراتژی‌­های کلان شرکت تطابق یافته و از آن‌ها پیروی کنند. هرچند با گذر زمان و تغییرات وسیع و شگفت انگیز در فناوری‌ها و استفاده روز افزون سازمان‌ها از فناوری‌های دیجیتال در سطوح عملیاتی و فرآیندها، مدل‌های کسب و کار و تجربه ارائه شده به مشتریان، استراتژی­‌های حوزه فناوری دیجیتال و فناوری اطلاعات دیگر نه استراتژی­‌هایی پیرو و در سطح عملیاتی بلکه در مرکز و هسته استراتژی‌­های کلان سازمان قرار گرفته‌­اند.

نشان داده شده است که توفیق در به کارگیری فناوری‌های دیجیتال در سازمان چه در سطح عملیات و فرآیندها، چه در سطح تجربه ارائه شده به مشتریان و چه در سطح مدل کسب و کار نیازمند تغییرات مناسب در ساختار سازمان، فرآیندها، فرهنگ و برخی دیگر از عوامل سازمانی است.

در تعریف ارائه شده تحول در سازمان به ایجاد تغییرات در ساختار، روش‌های رهبری، فرهنگ و افراد سازمان به منظور آماده‌­سازی و توانمندسازی سازمان و اعضای آن با و برای استفاده از فناوری‌های دیجیتال، اشاره می‌کند. همچنین در این تعریف تحول در عملیات به معنای ارتقای فرآیندها، زیرساخت‌های عملیاتی و فناوری­‌های مورد استفاده سازمان با و برای به کارگیری فناوری‌های دیجیتال است. در نهایت تحول در کسب و کار به معنای ارتقا و تحول استراتژی­‌ها، مدل‌های کسب و کار، مدل‌های بازاریابی، مدل‌ها و روش‌های ارتباطی داخلی و خارجی و همچنین ایجاد و توسعه اکوسیستم کسب و کار با و برای استفاده از فناوری­‌های دیجیتال خواهد بود.

چنانچه مشخص است در این تعریف از عبارت «با و برای» به منظور استفاده از فناوری­‌های دیجیتال استفاده شده است که اشاره به این واقعیت دارد که این تحول نه تنها با استفاده از فناوری‌های دیجیتال صورت خواهد پذیرفت بلکه تحول لازم در ابعاد مختلف سازمانی به منظور فراهم آوردن بستر و زیرساخت مناسب سازمانی به منظور اطمینان از اثربخشی و کارایی حداکثری استفاده از این فناوری­‌ها را نیز در بر می‌­گیرد. از این رو تحولات مورد نیاز در ساختار، روش‌های رهبری، روش‌های ارتباطی و دانش و مهارت‌های منابع انسانی سازمان نیز باید ارتقا و تحول یابند.

جمع‌­بندی

بر مبنای آنچه بیان شد، ورود به جهان یا عصر دیجیتال (و یا هر اسم دیگری که بر آن بگذارید)، نه تنها در صنعت حمل و نقل و لجستیک بلکه در تمامی صنایع، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است و این مهم رخ نخواهد مگر با طراحی و پیاده­‌سازی تحول دیجیتال در شرکت‌های بزرگ و کوچک در صنعت. تحول دیجیتال از هر دو منظر تحول برای استفاده از فناوری­‌های دیجیتال و تحول با فناوری‌های دیجیتال باید به صورتی یکپارچه و بنا بر مقتضیات هر شرکت به روشی علمی و با کمک کارشناسان، نخبگان و مشاوران طراحی و پیاده‌­سازی شود. بدیهی است که تنها در این صورت شرکت‌های ایرانی فعال در این صنعت، و دیگر صنایع، قادر به ورود و رقابت در این جهان جدید خواهند بود.

[1] Al HAMD International Container Terminal

[2] Digital Transformation (DX)