زنجیره تامین دیجیتال یا زنجیره تامین ۴.۰ چیست؟
برای درک بهتر زنجیره تامین ۴.۰ ابتدا باید با زنجیره تامین آشنا شویم. زنجیره تامین شبکه‌ای است که توسط یک شرکت و تامین‌کنندگان آن برای تولید و توزیع کالایی خاص به خریدار نهایی ایجاد می‌شود. این شبکه شامل فعالیت‌ها، افراد، نهادها، اطلاعات و منابع مختلف می‌باشد. زنجیره تامین همچنین نشان‌دهنده‌ی مراحلی است که برای رساندن کالا یا خدمات از حالت اولیه به مشتری انجام می‌گیرد.
مراحل رساندن محصول یا خدمات به مشتری شامل انتقال و تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی، حمل و نقل آن و توزیع آنها برای مصرف کننده نهایی است. نهادهای درگیر در زنجیره تامین شامل تولید کنندگان، فروشندگان، انبارها، شرکت‌های حمل و نقل، مراکز توزیع و خرده‌فروشان هستند.
شرکت‌ها زنجیره تامین خود را توسعه داده و مدیریت می‌کنند تا بتوانند هزینه‌های خود را کاهش داده، در فضای کسب‌وکار رقابتی باقی مانده و چرخه تولید سریع‌تری داشته باشند. مدیریت زنجیره تامین بخش بسیار مهمی از فرآیند تجارت است. حلقه‌های مختلفی در این زنجیره وجود دارد که نیاز به مهارت و تخصص دارند. هنگامی که مدیریت زنجیره تامین موثر باشد، می تواند هزینه های کلی شرکت را کاهش داده و سودآوری را افزایش دهد.
درک نقشه راه زنجیره تامین یکی از مراحل مهم در انجام تجزیه و تحلیل خارجی در یک فرایند برنامه ریزی استراتژیک است. اهمیت چیدمان واضح زنجیره تامین در این است که به یک شرکت کمک می‌کند بازار خود را مشخص کند و تصمیم بگیرد که در آینده کجا می‌خواهد باشد و این که آیا می‌خواهد در یک زمینه فعالیت کند یا وارد سایر صنایع مرتبط یا غیر مرتبط شود.
زنجیره تامین ۴.۰ نتیجه استفاده از فناوری‌های الکترونیکی در هر جنبه در سرتاسر زنجیره تامین است که توسط مجموعه‌ای از فناوری های توامند ساز امکان‌پذیر می‌شود، از جمله: اینترنت اشیا، اتصال دیجیتال سرتاسری، پردازش ابری، واقعیت افزوده، بلاکچین، کلان دادهها، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و… . می‌توان گفت فناوری‌های دیجیتال در زنجیره تامین جایگزین کاربرد کاغذ شده و تمام داده‌های مربوط به مشتری و اعضا در یک فضای کوچک اما گسترده جمع آوری می‌شود. با وجود این فناوری‌ها امکان تجزیه و تحلیل و خودکارسازی و در نتیجه بهبود عملکرد و رضایت مشتری امکان پذیر می‌شود. به عبارت دیگر دیجیتال سازی زنجیره تامین، شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا نیازهای جدید مشتریان، چالش های طرف عرضه و همچنین انتظارات در بهبود کارایی را برطرف کنند.
تفاوت زنجیره های تامین سنتی و زنجیره تامین ۴.۰
| زنجیره تامین ۴.۰ | زنجیره تامین سنتی |
| مدل Plan, Do, Act, Check | مدل برنامه‌ریزی و کنترل |
| چرخه‌های برنامه‌ریزی بهم پیوسته | چرخه‌های متعدد برنامه‌ریزی جدا از هم |
| حلقه‌های بازخورد تکی و کلی | حلقه بازخورد کلی بی اثر |
| نمای ۳۶۰ درجه از زنجیره تامین | نمای جزئی از زنجیره تامین |
| ارتباطات همزمان | ارتباطات سیلویی |
| همکاری طراحی شده | عدم همکاری |
| عملیات نرم و ساده‌سازی شده | جبران اشتباهات بیش از حد |
| حداقل تفاوت بین تامین‌کنندگان | افزایش اختلاف بین تامین‌کنندگان |
| عرضه و تقاضای متعادل | عدم تعادل در عرضه و تقاضای واقعی |
| موجودی بهینه | موجودی افزایش یافته |
| پاسخ‌دهی کارآمد | پاسخ‌دهی بی اثر |
| افزایش کیفیت و کارایی | تاثیر جزئی بر کیفیت و کارایی |
| کاهش هزینه‌ها و منابع مورد نیاز | افزایش هزینه‌ها و منابع مورد نیاز |
مزایای زنجیره تامین ۴.۰
زنجیره تامین دیجیتال مزایای بسیاری دارد که در زیر به معرفی مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
- سریع‌تر:
رویکردهای جدید توزیع محصول، زمان تحویل را به چند ساعت کاهش می‌دهد. اساس این خدمات با رویکردهای پیش بینی پیشرفته ایجاد می‌شود، به عنوان مثال، تجزیه‌و تحلیل و پیش‌بینی داده‌های داخلی (تقاضا) و خارجی (مانند: روند بازار، آب و هوا، تعطیلات، شاخص های ساخت و ساز و …)، امکان پیش‌بینی بسیار دقیق‌تری از تقاضای مشتری را فراهم می‌کند.
- انعطاف‌پذیرتر:
برنامه‌ریزی موقت، انتخاب زمان درست و مدیریت حمل و نقل در زنجیره تامین دیجیتال امکان انعطاف‌پذیری نسبت به تغییر تقاضا یا شرایط عرضه را فراهم می‌کند. چرخه‌های برنامه‌ریزی شده دقیق‌تر شده، زمان‌های هدر رفته به حداقل رسیده و برنامه‌ریزی به یک فرآیند مداوم تبدیل می‌شود که قادر به واکنش پویا در برابر نیازها یا محدودیت‌ها است.
- دارای جزئیات بیشتر:
تقاضای مشتریان برای محصولات شخصی‌سازی‌شده بصورت مداوم در حال افزایش است. این تقاضا باعث یک فشار قوی به سمت تقسیم‌بندی خرد و در نهایت پیاده‌سازی ایده‌های شخصی سازی انبوه می‌شوند. مشتریان در خوشه‌هایی با جزئیات بیشتری مدیریت شده و طیف گسترده‌ای از محصولات مناسب به آنها ارائه می‌شود.
- دقیق‌تر:
نسل بعدی سیستم‌های مدیریت عملکرد پیشرفته، شفافیت لحظه به لحظه و سرتاسری را در سراسر زنجیره تامین فراهم می‌کند. دامنه اطلاعات از شاخص‌های عملکردی مهم مانند سطح کلی خدمات، تا داده‌های بسیار ریز، مانند موقعیت دقیق وسایل نقلیه در شبکه را شامل می‌شود. این دامنه‌ی داده ها یک پایگاه اطلاعاتی مشترک را برای تمام سطوح و خدمات موجود در زنجیره تامین فراهم می‌کند. ادغام داده‌های تامین‌کنندگان، ارائه دهندگان خدمات و … در یک “ابر زنجیره تامین” اطمینان از هدایت و تصمیم‌گیری کلیه ذینفعان را بر اساس همان واقعیت‌ها تضمین می‌کند.
- کارآمدتر:
کارایی در زنجیره تامین با خودکارسازی فعالیت‌های فیزیکی و برنامه‌ریزی افزایش می‌یابد برای مثال ربات‌ها فعالیت‌های بسته‌بندی، جابجایی، تخلیه و تحویل را انجام می‌دهند. کامیون خودمختار محصولات را در داخل شبکه حمل می‌کند که خود باعث بهینه‌سازی روند کار می‌شود. برای فعالیت کارآمد یک زنجیره تامین، از روش‌های مختلف شفافیت و برنامه ریزی پویا برای پیشبرد کار استفاده می‌شود.
فناوری‌های جدید اهرم بزرگی برای افزایش کارایی عملیاتی زنجیره های تامین هستند. تاثیر بالقوه زنجیره تامین ۴.۰ در دو تا سه سال آینده بسیار زیاد خواهد بود. کاهش ۳۰ درصد هزینه‌های عملیاتی، کاهش ۷۵ درصدی فرصت‌های از دست رفته، کاهش ۷۵ درصدی موجودی کالا و در عین حال افزایش چابکی زنجیره های تامین از تاثیرات زنجیره تامین دیجیتال می‌باشد.
تکنولوژی‌های لجستیکی نوین
شرکت‌های فعال در حوزه لجستیک و زنجیره تامین باید با بهره‌گیری از نوآوری‌های لازم در عصر دیجیتال برای تغییرات بزرگ آماده باشند؛ ۱۰ مورد مهم که در شرکت‌های لجستیکی و زنجیره تامین باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
- هوش مصنوعی
- دوقلوهای دیجیتال
- شفافیت بی درنگ زنجیره تامین
- بلاکچین
- استانداردسازی دادهها و تجزیه و تحلیل پیشرفته
- اهمیت روزافزون تازه واردان صنعت
- افزایش سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های لجستیک توسط شرکت‌ها
- توسعه پایدار با تکیه بر فناوری‌ها
- وسایل نقلیه خودران
- استفاده از فناوری‌های رباتیک در انبارها